Kôngo ya Ntotila

Mukânda yai kele ndoí ya Mukânda losúsu, ótála mpe Bisongidila : Kôngo. 

---

Mapi ya Kôngo ya Ntôtila

Kôngo ya Ntôtila (na kikôngo: Kôngo dia ntôtila) vwandaka yinsi ya kintinu ya mfunu na mitiu ya nzâdi Kôngo katuka 1400 tî 1885. Bantu ya yinsi yai vwandaka bakôngo. Bayinsi na pene-pene ya yau vwandaka Lwangu, Kakongo mpe Ngoyo na node, Ndongo mpe Matamba na sude.

Bau ke bokilaka ntinu ya Kôngo ya Ntôtila mwéné Kôngo to Mani-Kôngo.

Lukwikilu

Lukwikilu ya kisina ya Kôngo vwanda lukwikilu ya bambuta ya bakôngo. Dibundu ya katolika kwizaka na bamputuluki, kasi bangânga-nzâmbi mîngi vwandaka kutuka Italia. Ntinu Mvemba Nzinga me songa dibundu ya katolika bonso dibundu ya yinsi.

Muntu ya mfunu mîngi ya lukwikilu vwandaka Kimpa Vita.

Bizûnga

Bizûnga ya Kôngo vwandaka:

• Kôngo
• Mbamba
• Mbata
• Mpangu
• Mpemba
• Nsundi
• Soyo

Bantinu ya Kôngo ya Ntôtila

1. Ntinu Nimi ya Lukeni 1380-1420, ntinu ya ntete
2. Nanga (1420-1435)
3. Nlaza (1435-1450)
4. Nkuwu ya Ntinu (Nkuwu ya Lukeni) (1450-1465)
5. ??? (1465-1482)
6. Nzinga Nkuwu (João I) 1482-1505, ntinu ya sambanu
7. Mvemba Nzinga (Afonso I) (1506-1543)
8. Nkanga ya Mvemba (Pedro I) (1543-1545)
9. Francis I (1545-1545)
10. Nkumbi ya Mpudi (Diogo I) (1545-1561)
11. Afonso II (1561-1561)
12. Bernard I (1561-1566)
13. Henri I (1566-1567)
14. Nimi ya Lukeni ya Mvemba (Alvaro I) (1568-1587)
15. Nimi ya Nkanga (Alvaro II) (1587-1614)
16. Nimi ya Nkanga (Bernard II) (1614-1615)
17. Nimi ya Mpanzu (Alvaro III) (1615-1622)
18. Nkanga ya Mvika (Pedro II) (1622-1624)
19. Mvemba ya Nkanga (Garcia I) (1624-1626)
20. Nimi ya Nkanga (Ambrosio) (1626-1631)
21. Nzinga ya Nkuwu (Alvaro IV) (1631-1636)
22. Mpanzu ya Nimi (Alvaro V) (1636-1636)
23. Nimi ya Lukeni ya Nzenze ya Ntumba (Alvaro VI) (1636-1641)
24. Nkanga ya Lukeni ya Nzenze ya Ntumba (Garcia II) (1642-1661)
25. Mvita ya Nkanga (Antonio I) (1661-1665), ntinu ya dipanda ya nsuka

Bantinu ya Mbânza Kôngo

• Afonso II Afonso (1665)
• Tusi Mumaza Alvaro VII (1665-666)
• Mvemba ya Mpanzu (Alvaro VIII) (1666-1669)
• Nsimba Ntamba (Pedro III) (1669)
• Mpanzu ya Ntivila (Alvaro IX) (1669-1670)
• Nzinga ya Nkanga (Rafael I) (1670-1673)
• Mvemba ya Nimi (Afonso III) (1673-1674)
• Miala ya Nzimbwila (Daniel I) (1674-1678)

Bantinu ya Nkondo

• Afonso II (1665-669)
• Mvemba ya Nimi (Afonso III) (1669-1673)

Bantinu ya Lemba (Mbula)

• Nsimba ya Ntamba (Pedro III) (1669-1680)
• Nzuzi ya Ntamba (João III) (1680-1716)

Bantinu ya Kibangu

• Nkanga ya Mvemba (Garcia III) (1669-1685)
• Mvizi ya Nkanga (André I) (1685)
• Nzinga ya Nlenke (Manuel Afonso) (1685-88)
• Nimi ya Mvemba (Alvaro X) (1688-December 1695)
• Nusamu ya Mvemba (Pedro IV) (1695-1709)

Bantinu ya Mbânza-Kôngo

• Nusamu ya Mvemba (Pedro IV) (1709-1718)
• Mpanzu ya Nimi (Manuel II) (1718-1743)
• Nkanga ya Mvandu (Garcia IV) (27.7.1743-31.3.1752)
• Misaki ya Nimi (Nicolau I) (27.8.1752-1758)
• Nkanga ya Nkanga (Afonso IV)
• Mvita ya Mpanzu (Antonio II)
• Nkanga ya Nkanga (Sebastião I)
• Ntivila ya Nkanga (Pedro V) (1763-1764)
• Nkanga ya Nkanga (Alvaro XI ) (1764-1778)
• Mpasi ya Nkanga (José I) (1778-1785)
• Afonso V (1785-1788)
• Alvaro XII (1788-?)
• Mpanzu a Mbandu (Alexio I) (?-1793)
• Joaquim I (1793-94)
• Masaki ya Mpanzu (Henrique I (10.1.1794-1803)
• Nkanga ya Mvemba (Garcia V) (1803-1830)
• Mvizi ya Lukeni (André II) (1830-1842)
• Mpanzu ya Nsindi ya Nimi ya Lukeni (Henrique II) (1842-1857)
• Ndongo (Alvaro XIII) (1857-7.8.1859)
• Elelo (Pedro V) (7.8.1859-1891)
• Alvaro XIV Agua Rosada (1891-1896)
• Tekenge (Henrique III) (1896-1901)
• Mbemba (Pedro VI) (1901-10)
• Manuel Nkomba (1910-11)
• Kiditu (Manuel III) (1911-1914)