Repubilika ya Kôngo

Katuka Wikipedia

Repubilika ya Kôngo
Republiki ya Kɔ́ngɔ
République du Congo
Dalapo ya Repubilika ya Kôngo Bidimbu ya Repubilika ya Kôngo
(Dalapo) (Bidimbu)
Dibanza: Bumosi, kisalu, kukula
Mapa ya Repubilika ya Kôngo
Ndînga ya luyalu kifalanse, kituba, dingala
Mbânza-kimfumu Balazavile
Ntinu
Ntumwa ya ntete
Deni Sasu Ngeso
Anatole Collinet Makosso
Luyalumunu
- maza
341 821 km²
3,3 %
Bêsi 2 954 258
Kilûmbu ya kimpwanza 15.8.1960
Mbôngo Falanga ya CFA
Mukaba ya ntângu UTC+1
Muyimbu ya yinsi La Congolaise
Suka ya kondi .cg
Numelo ya fone +242
Republika ya Kongo
Kizizi ya satelita

Repubilika ya Kôngo to Kôngo-Balazavile kele yinsi na Afrika ya Kati. Bayinsi na pene-pene na yawu kele: Ngabu, Repubilika ya Afelika ya Kati, Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi mpe Kabinda (kizûnga ya Ngola).

Kinkulu[soba | edit source]

Bântu ya ntete na ndâmbu ya Repubilika ya Kôngo ya bubu yayi vwandaka babôngô. Na manima babantu kwizaka katuka node ná bawu bakaka bayinsi ya babôngô. Na bamvula nkama ya 14 bântu ya yinsi yayi tungaka bayinsi ya nene: Kôngo ya Ntotila, Luangu mpe yinsi ya ntotila ya bateke.

Contact ya ntete na kati ya bântu ya Lwangu na bântu ya Mputu vwandaka na nsuka ya bamvula nkama ya 15, kuna bamputulukesi kwizaka na maswa na yinwa ya Nzadi Kôngo. Bamputu bandaka kusûmba bântu ya ndombi samu na bumpika na bakoloni ya bawu na Amerika. Ntângu mosi bantinu ya babwala ya simu kuzwaka mbôngo mîngi. Kasi kusûmba ya bampika manaka mpe bayinsi ya ntinu salamaka ya ngolo ve.

Na 1875 Pierre Savorgnan de Brazza salaka kiwisa na ntinu ya Lwangu ná mukoko ya Teke, yina pesilaka Falanse luyalu ya yinsi ya bawu.

Politiki[soba | edit source]

Repubilika ya Kongo vuandaka na kupona ya badepute ya kimvuka ya leta na 24.7.2007.

Bantwadisi ya yinsi[soba | edit source]

Bântu[soba | edit source]

70% ya bântu ke vwanda na ndâmbu ya sudi ya yinsi: simu ya mubu, simu ya Nzâdi Kôngo, na pene-pene ya nzila ya lukalu (CFCO).

Bandînga[soba | edit source]

Tala bandînga ya Repubilika ya Kôngo.

Lukwikilu[soba | edit source]

Malongi ya yinsi[soba | edit source]

Bambanza[soba | edit source]

  1. Balazavile
  2. Ndindi (Pointe-Noire)
  3. Lubomo (Dolisie)
  4. Nkayi (Jacob)

Bizûnga[soba | edit source]

Bizûnga ya Repubilika ya Kôngo

Repubilika ya Kôngo kele na bizûnga kûmi na zôle.

Kizûnga Mbânza-kimfumu
Balazavile Balazavile
Bwenza Madingu
Kuvete Owando
Kuvete ya Wesete Ewo
Kwilu Luangu
Lekumu Sibiti
Likwala Impfondo
Niari Lubomo
Plateaux Djambala
Pwente-Nwale Ndindi
Pool Kinkala
Sanga Weso

Culture[soba | edit source]

Muziki[soba | edit source]

Suku (kifalanse: soukous) kele mutîndu ya muziki yina Kôngo me pesila yinza.

Bimvuka ná bântu ya muziki ya lukumu ya Kôngo kele Bantous de la CapitalJahwise.

Lien externe[soba | edit source]


Bayinsi ya Afelika (Afrika)
Afelika ya Node : Algeria · Libia · Maroko · Misiri · Sudan · Tunisia
Afelika ya Lumonso : Benin · Burkina Faso · Gambia · Gana · Ginea · Ginea-Bisau · Kap Verde · Kodivwa · Liberia · Mali · Moritania · Nizé · Nizeria · Senangale · Sierra Leone · Togo
Afelika ya Kati : Ginea ya Ekwatelo · Kamerun · Ngabu· Afelika ya Kati · Kôngo-Balazavile · Kôngo-Kinsasa · Santu Tome na Prinsipe · Tasadi
Afelika ya Lunene : Burundi · Djibuti · Eritrea · Itiopia · Kenya · Rwanda · Seychell · Sômâlia · Sudan ya Sudi · Tanzania · Uganda
Afelika ya Sudi : Botswana · Komoro · Lesotho · Malagasi · Malawi · Mauritius · Musambiki · Namibia · Ngola · Repubilika ya Afelika ya Sudi · Swati · Zambia · Zimbabwe
Bayinsi ya kimpuanza ve:

Somaliland · Repubilika ya Balabu ya Saharawi ya Dimokalasi