Repubilika ya Kôngo

Mukânda yai kele ndoí ya Mukânda losúsu, ótála mpe Bisongidila : Kôngo. 

---

Repubilika ya Kôngo
Republiki ya Kɔ́ngɔ
République du Congo

(Dalapo) (Bidimbu)
Dibanza: Bumosi, kisalu, kukula
Ndînga ya luyalu	kifalanse, kituba, dingala
Mbânza-kimfumu	Balazavile
Ntinu Ntumwa ya ntete	Deni Sasu Ngeso Anatole Collinet Makosso
Luyalumunu - maza	341 821 km² 3,3 %
Bêsi	2 954 258
Kilûmbu ya kimpwanza	15.8.1960
Mbôngo	Falanga ya CFA
Mukaba ya ntângu	UTC+1
Muyimbu ya yinsi	La Congolaise
Suka ya kondi	.cg
Numelo ya fone	+242

Republika ya Kongo

Kizizi ya satelita

Repubilika ya Kôngo to Kôngo-Balazavile kele yinsi na Afrika ya Kati. Bayinsi na pene-pene na yawu kele: Ngabu, Repubilika ya Afelika ya Kati, Repubilika ya Kôngo ya Dimokalasi mpe Kabinda (kizûnga ya Ngola).

Kinkulu

Bântu ya ntete na ndâmbu ya Repubilika ya Kôngo ya bubu yayi vwandaka babôngô. Na manima babantu kwizaka katuka node ná bawu bakaka bayinsi ya babôngô. Na bamvula nkama ya 14 bântu ya yinsi yayi tungaka bayinsi ya nene: Kôngo ya Ntotila, Luangu mpe yinsi ya ntotila ya bateke.

Contact ya ntete na kati ya bântu ya Lwangu na bântu ya Mputu vwandaka na nsuka ya bamvula nkama ya 15, kuna bamputulukesi kwizaka na maswa na yinwa ya Nzadi Kôngo. Bamputu bandaka kusûmba bântu ya ndombi samu na bumpika na bakoloni ya bawu na Amerika. Ntângu mosi bantinu ya babwala ya simu kuzwaka mbôngo mîngi. Kasi kusûmba ya bampika manaka mpe bayinsi ya ntinu salamaka ya ngolo ve.

Na 1875 Pierre Savorgnan de Brazza salaka kiwisa na ntinu ya Lwangu ná mukoko ya Teke, yina pesilaka Falanse luyalu ya yinsi ya bawu.

Politiki

Repubilika ya Kongo vuandaka na kupona ya badepute ya kimvuka ya leta na 24.7.2007.

Bantwadisi ya yinsi

• Fulbert Yulu (1960-1963)
• Alphonse Masamba-Deba (1963-1968)
• Marien Nguabi (1968-1977)
• Joachim Yhombi-Opango (1977-1979)
• Deni Sasu-Ngeso (1979-1991)
• N'Dele Milongo (1991-1992)
• Pascal Lisuba (1992-1997)
• Deni Sasu-Ngeso (1997-)

Bântu

• bakôngo 51,5%
• bateke 17,3%
• bambosi 11,5%
• babôngô 1,4%
• bântu ya nkaka 19,7%

70% ya bântu ke vwanda na ndâmbu ya sudi ya yinsi: simu ya mubu, simu ya Nzâdi Kôngo, na pene-pene ya nzila ya lukalu (CFCO).

Bandînga

Tala bandînga ya Repubilika ya Kôngo.

Lukwikilu

• kiyesu 50%
• kinkisi mpe lukwikilu ya bambuta ya nkaka 48%
• kisilamu 2%

Malongi ya yinsi

Bambanza

1. Balazavile
2. Ndindi (Pointe-Noire)
3. Lubomo (Dolisie)
4. Nkayi (Jacob)

Bizûnga

Bizûnga ya Repubilika ya Kôngo

Repubilika ya Kôngo kele na bizûnga kûmi na zôle.

Kizûnga	Mbânza-kimfumu
Balazavile	Balazavile
Bwenza	Madingu
Kuvete	Owando
Kuvete ya Wesete	Ewo
Kwilu	Luangu
Lekumu	Sibiti
Likwala	Impfondo
Niari	Lubomo
Plateaux	Djambala
Pwente-Nwale	Ndindi
Pool	Kinkala
Sanga	Weso

Culture

Muziki

Suku (kifalanse: soukous) kele mutîndu ya muziki yina Kôngo me pesila yinza.

Bimvuka ná bântu ya muziki ya lukumu ya Kôngo kele Bantous de la Capital ná Jahwise.

Lien externe

• Congo-Site Portail